Mezhep:Gidilecek(takip edilecek) din yolu demektir. Yani ictihad yapabilecek birinin (müçtehidin) imana ve amele ait meseleleri ayet ve hadislerin ışığında kıyas ve benzeri metodlarla anlaması sonunda ortaya koyduğu görüşlerin tamamına denir.
Mezhepler İkiye Ayrılır:
a)İtikadi Mezhepler:Bir müslümanın nasıl inanması gerekiyorsa o şekilde inanmasının esaslarını ortaya koyan mezhebin adıdır.İtikadi mezhepler ikiye ayrılır:
-Maturidi ve Eş'ari
b)Ameli Mezhepler:Bir müslümanın inandığını fiiliyata (uygulamaya) geçirdiği zaman takip edeceği yolu gösteren mezhebin adıdır.
Örneğin:
Abdest alırken sırasına göre abdest almak sünnettir. Bu gibi konuları içine alan mezheplerin adıdır.
Ameli Mezhepler Dörde Ayrılır:
1)Hanefi Mezhebi Kurucusu İmam-ı Azam
2)Şafii Mezhebi Kurucusu İmam-ı Şafii
3)Maliki Mezhebi Kurucusu İmam-ı Malik
4)Hanbeli Mezhebi Kurucusu İ.A.b.Hanbel
1)Hanefi Mezhebi’nin ortaya çikmasi
Hanefi mezhebinin temeli, Imam-i Azam’a yani Ebu Hanife’nin (H.80-150 / M.699-767) içtihatlarina dayanir.
Ayni sekilde Imam-i Azam’in talebeleri de onun rivayet ettigi hadisleri, kabul ettigi görüslerini toplayarak sistemlestirdiler. O görüslerinden yeni yeni eserler telif ettiler. Zaman içerisinde bu eserlere serh yazdilar. Imamlarin görüslerine ve fikihtaki usullerine uygun yeni yeni hükümler çikardilar. Bunlarda çesitli bölgelere dagildilar. Böylece Imam-i Azam’in görüsleri bir mezhep halini aldi.
Imam-i Azam’in talebeleri arasinda en meshurlari; Imam Ebu Yusuf ve Imam-i Muhammed’dir. Bu iki Imamin zaman zaman Imam-i Azam’dan farkli fetvalarda verdiklerini de burada ifade edelim. Bunun en mühim sebeplerinden birisi, o alimler zamaninda hadislerin daha derli toplu hale gelmesidir. Bunlar kendilerine sahih bir hadis ulastiginda (Imam’in fetvasina aykiri bir sey söylüyorsa) hocalarinin fetvalarina zirt hükümler vermislerdir.
2)Maliki Mezhebi’nin ortaya çikmasi
Maliki mezhebi, Imam Malik Hz.lerinin (ö. 179 / 795) içtihatlarina dayanir. Zaman içerisinde Imam-i Malik’in talebeleri de onun rivayet ettikleri hadisleri ve görüslerini toplayarak benimsemis ve sistemlestirmislerdir. Onun talebeleri de onun metoduna uygun sekilde karsilastiklari yeni meselelerde fetva verdiler, böylece de Maliki mezhebi ortaya çikti.
3)Safi Mezhebi’nin zuhuru
Imam Safii, Maliki ve Hanefi mezheplerinin usullerinin yayilmaya basladigi ilk zamanlarda yetisti. (H.150-204 / M.767/819).
Imam-i Safii Hz.lerinin, bu iki Imam’dan sonra dünyaya gelmesi, kendisi için Allah’in büyük bir lütfu idi. Çünkü o ilimle mesgul oldugu zamanlarda, bu iki mezhep tesekkül etmis, usülleri belirlenmis ve bir çok yerde yayginlasmisti. Dolayisiyla Imam-i Safi Hz.leri mezheplerin yollarini inceleme firsati buldu. Ve onlardan farkli bir usül takip etti. Ve fikhin usulleri ile ilgili Islam tarihinde ilk eser olan ‘er-Risale’ isimli kitabini yazdi.
Diger taraftan, Sahabilerin her biri (tabii olarak) bütün hadisleri bilmiyordu. Hakkinda hadis ulasmamis meselelerde kendi içtihatlari ile fetva veriyorlardi. Bu da birbirinden farkli degisik yerlerde yasayan sahabiler arasinda, ayni konu hakkinda farkli hükümler vermesine yol açiyordu.
Sahabilerin içtihatlari Imam-i Safii zamaninda derlenip toplanmistir ve böylece ayni meselede sahabilerin verdikleri farkli fetvalar gün yüzüne çikmisti. Imam- Safi bunlarin çogunu sahih hadislere dayanarak eledi.
Yine, önceki alimlerin o konuda kendilerine bir hadis ulastigi takdirde, o hadisi bilmeden evvel kendi içtihatlariyla verdikleri fetvalardan vazgeçtiklerini gördü. Bunun için önceki alimlerin ittifak etmedikleri içtihatlara sarilmayi birakti.
Zaman içerisinde fakihler onun etrafinda toplandilar, onun kitaplarini serhettiler. Onun gelistirdigi usüle uygun fetvalar verdiler. Böylece Safii Mezhebi dogdu.
4)Hanbeli Mezhebi
Hanbeli Mezhebi’nin esaslari, Ahmed b. Hanbelin içtihatlarina dayanir. Yine bu mezhep de onun talebeleri tarafindan sistemlestirilerek batil olan ve sahih kavillere dayanmayan görüslerin zararlarindan bertaraf edilerek günümüze kadar ulastirilmistir.
|
